به منظور ارزیابی عملکرد و اجزای عملکرد چهار ژنوتیپ عدس (لاین محلی، توده محلی،ILL-10314  و (ILL-6037 تحت تاثیر سه سطح کود نیتروژن از منبع اوره (صفر، 45 و 90 کیلوگرم در هکتار)، آزمایشی در سال زراعی 1387 به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اردبیل اجرا شد. بر اساس نتایج آزمایش، سطوح مختلف کود نیتروژن به جز برای عملکرد دانه، کارایی زراعی و کارایی بازیافت کود نیتروژن، برای سایر صفات مورد بررسی ثاثیر معنی داری نشان نداد. در حالی که اثر ژنوتیپ بر روی تمام صفات مورد بررسی معنی دار بود. لاین محلی با داشتن کمترین تعداد غلاف پر، تعداد دانه در غلاف و تعداد دانه در بوته، بالاترین عملکرد دانه را نشان داد. کمترین عملکرد دانه نیز در ژنوتیپ ILL-10314 مشاهده شد. پایین بودن وزن صد دانه در این ژنوتیپ را می توان از دلایل پایین بودن عملکرد در آن، با وجود بالا بودن تعداد دانه در بوته، تعداد دانه در غلاف و تعداد غلاف پر عنوان کرد. کمترین تعداد غلاف پر در ژنوتیپ ILL-6037 مشاهده شد. این ژنوتیپ با داشتن بیشترین وزن صد دانه، از نظر عملکرد در گروه مشترک با لاین و توده محلی قرار گرفت. بیشترین کارآیی زراعی و بازیافت نیتروژن در سطح کودی 45 کیلوگرم در هکتار و در توده محلی به دست آمد.

به منظور تعیین مناسب ترین تناوب دوگانه و میزان نیتروژن از نظر کارآیی زراعی، فیزیولوژیک، بازیافت و شاخص برداشت نیتروژن آزمایشی در سال زراعی 92-1391 در ایلام به صورت کرت های خرد شده بر پایه بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا شد. فاکتور اصلی در شش سطح شامل (آیش، گیاهان پرکو، بوکو، شبدر برسیم، تربچه روغنی و ترکیب سه گیاه رامتیل، فاسیلیا، شبدر برسیم) و فاکتور فرعی کود نیتروژن در چهار سطح (صفر، توصیه کودی، 50% کمتر و 50% بیشتر از توصیه کودی) در نظر گرفته شد. میان سطوح فاکتور اصلی از نظر عملکرد دانه اختلاف معنی داری وجود داشت. تناوب بوکو: گندم با میانگین 8345 کیلوگرم بالاترین و تناوب آیش: گندم با 4491 کیلوگرم کمترین دانه را تولید نمود. بیشترین جذب نیتروژن در تناوب بوکو: گندم و کمترین در تناوب شبدر: گندم مشاهده شد. اختلاف میان تناوب های مختلف از نظر کارآیی زراعی نیتروژن معنی دار بود و در تناوب تربچه روغنی: گندم به ازای هر کیلوگرم نیتروژن مصرفی عملکرد اقتصادی 20.36 کیلوگرم در هکتار افزایش یافت. با افزایش مصرف نیتروژن به جز تناوب آیش: گندم کارآیی زراعی سایر تناوب ها کاهش یافت. کارآیی فیزیولوژیک نیتروژن در تناوب آیش: گندم بیش از سایر تناوب ها بود و به ازای هر کیلوگرم نیتروژن جذب شده حدود 39 کیلوگرم عملکرد تناوب افزایش یافت. بیشترین کارآیی بازیافت نیتروژن در تناوب تربچه روغنی: گندم حدود 45% و پرکو: گندم حدود 36% مشاهده شد. بیشترین شاخص برداشت نیتروژن در تناوب بوکو: گندم (86.5%)، و پرکو: گندم (85%) و کمترین شاخص در تناوب آیش: گندم (79.28%) مشاهده گردید. در نهایت تناوب پرکو: گندم و بوکو: گندم به دلیل بالا بودن عملکرد اقتصادی تناوب مناسب و قابل توصیه در منطقه می باشند.

به منظور بررسی تاثیر مقادیر و تقسیط کود نیتروژن بر عملکرد دانه، کارآیی زراعی، کارآیی بازیافت و کارآیی فیزیولوژیک کود نیتروژن در برنج (Oryza sativa L.) رقم خزر، آزمایشی در سال 1382 در خاک شالیزاری با بافت شنی در استان گیلان، در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار به اجرا در آمد. در این آزمایش اثرات 6 تیمار : شاهد (بدون استفاده از نیتروژن)، تیمار دوم 40 (پایه)، تیمار سوم 40+40 (پایه+ اواسط پنجه زنی)، تیمارچهارم 40+20+20 (پایه+اواسط پنجه زنی+تشکیل خوشه)، تیمار پنجم 60+60 (پایه+ اواسط پنجه زنی) و تیمار ششم 60+30+30 (پایه+اواسط پنجه زنی+تشکیل خوشه) کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار از منبع اوره با یکدیگر مقایسه شدند. نتایج نشان داد که عملکرد دانه در تیمار های با سه تقسیط ششم و چهارم به طور معنی داری بالاتر از سایر تیمار ها بود (به ترتیب 4832 و 4668 کیلوگرم در هکتار). بیشترین میزان جذب نیتروژن در بوته در تیمار ششم حاصل شد (9/146 کیلوگرم در هکتار) که بالاتر از سایر تیمار ها بود. بالاترین کارآیی زراعی (Ea)، کارآیی فیزیولوژیک (Ep) و درصد کارآیی بازیافت (Er) در تیمار چهارم و به ترتیب در حدود 1/20، 1/30 و 9/66 بدست آمد. در حالی که بیشترین شاخص برداشت نیتروژن (NHI) نیز در تیمار چهارم مشاهده شد (428/0)، اما اختلاف بین تیمار ها معنی دار نبود. با توجه به این که عملکرد دانه تیمار چهارم تفاوت  معنی داری با تیمار ششم نداشت، اما به لحاظ دارا بودن کارآیی زراعی، فیزیولوژیک، بازیافت و شاخص برداشت نیتروژن بالاتر و امکان صرفه جویی در مصرف کود و جلوگیری از آبشویی آن در خاک های سبک ساحلی به عنوان بهترین تیمار برای برنج رقم خزر شناخته شد.

این پژوهش به منظور بررسی اثرات تراکم بوته و نیتروژن بر عملکرد بیولوژیک، دانه و پروتئین، شاخص برداشت، کارآیی زراعی نیتروژن و کارآیی مصرف نیتروژن هیبرید متوسط رس ذرت (سینگل کراس 604) در سال 1386 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه اجرا گردید. تراکم های گیاهی شامل 75، 85، 95 هزار بوته در هکتار انتخاب شدند. فاکتور نیتروژن شامل تیمارهای 100، 200 و 300 کیلوگرم نیتروژن در هکتار بود.نیتروژن به عنوان فاکتور اصلی و تراکم گیاهی به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج حاصله نشان داد که میزان مصرف نیتروژن و تراکم بوته تاثیر معنی داری بر عملکرد بیولوژیک، دانه و پروتئین و شاخص برداشت داشت. با افزایش مصرف نیتروژن عملکرد بیولوژیک، دانه و پروتئین و شاخص برداشت افزایش یافت. عکس العمل عملکرد بیولوژیک نسبت به افزایش تراکم مثبت بود در حالی که عملکرد دانه و پروتئین عکس العمل منفی نشان دادند. حداکثر کارآیی زراعی مصرف نیتروژن در تراکم 95 هزار بوته در هکتارو با مصرف 100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به دست آمد. وحداکثر کارآیی مصرف و کارآیی بازیافت ظاهری نیتروژن در تراکم 75 هزار بوته در هکتار و بامصرف 100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار تولید گردید.

سابقه و هدف: در بیشتر خاک های شور و غیر شور نیتروژن به عنوان محدود کننده ترین عنصر غذایی برای رشد گیاهان مطرح است. در خاک های شور، اثرات متقابل شوری و حاصلخیزی خاک از نقطه نظر تولید بهینه اهمیت فراوان دارد. عدم تعادل عناصر غذایی مورد نیاز گیاه یکی از مشکلات خاک های شور است. در این شرایط که کاربرد کود، ممکن است اثر اسمزی ناشی از شوری را تشدید کند، همواره این پرسش مطرح است که آیا در خاک های شور مصرف کود ضرورت دارد یا نه؟ به منظور پاسخگویی به چنین پرسشی، آزمایشی با فاکتورهای شوری و عنصر نیتروژن، بر روی گیاه کلزا انجام شد.مواد و روش ها: به منظور ارزیابی برهمکنش شوری و نیتروژن، آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار با فاکتورهای شوری و عنصر نیتروژن، بر روی گیاه کلزا به اجرا در آمد. تیمارهای شوری شامل یک آب غیرشور (0.3 دسی زیمنس بر متر)، و آب های شور طبیعی با شوری 3، 6، 9 و 12 دسی زیمنس بر متر بود. عنصر غذایی نیتروژن نیز دارای چهار سطح صفر (N1)،(N2) 75 ،(N3) 150  و 300 (N4) میلی گرم نیتروژن در کیلوگرم خاک به صورت نیترات آمونیوم بود. خاک به کار رفته در این پژوهش، دارای بافت لوم شنی و شوری کم و مقادیر ناچیز نیتروژن بود.یافته ها: نتایج نشان داد که به طور کلی با افزایش شوری، عملکرد نسبی دانه کلزا کاهش و با افزودن نیتروژن به خاک عملکرد افزایش می یابد. در بیشترین مقدار شوری (12 دسی زیمنس بر متر) کاربرد نیتروژن، حتی به مقدار 300 میلی گرم نیتروژن در کیلوگرم خاک، درصد روغن دانه کلزا را به گونه ای قابل توجه افزایش داد. در شوری های کمتر از 12 دسی زیمنس بر متر این افزایش اندک بود. با افزایش کاربرد نیتروژن و افزایش شوری آب آبیاری، کارآیی زراعی نیتروژن برای تولید روغن کاهش یافت. آستانه کاهش کارآیی زراعی نیتروژن برای تولید روغن در شرایط شور به مقدار کاربرد نیتروژن بستگی داشت. آستانه کاهش کارآیی زراعی نیتروژن برای تولید روغن، در سطح اول کاربرد نیتروژن برابر با 0.3 دسی زیمنس بر متر و در مقادیر بالاتر کاربرد نیتروژن این آستانه تا 6 دسی زیمنس بر متر افزایش یافت. با افزایش سطوح نیتروژن از شدت کاهش درصد بازیافت ظاهری نیتروژن کاسته شد. نتیجه گیری: با افزایش شوری، عملکرد نسبی دانه کلزا کاهش و با افزودن نیتروژن به خاک عملکرد افزایش یافت. به طور کلی، با افزایش شوری آب آبیاری (به ویژه در شوری های زیاد)، در همه سطوح کاربرد نیتروژن، کارآیی فیزیولوژیک نیتروژن در کلزا افزایش یافت. در بیشترین مقدار شوری کاربرد نیتروژن، به گونه ای قابل توجه درصد روغن دانه کلزا را افزایش داد. آستانه کاهش کارآیی زراعی نیتروژن برای تولید روغن در شرایط شور به مقدار کاربرد نیتروژن بستگی داشت. بنابراین، توصیه می شود در کاربرد مقادیر بالای نیتروژن در شرایط شور باید احتیاط بیشتری به عمل آورد.

این پژوهش به منظور بررسی اثرات تنش کمبود آب، مقادیر متفاوت نیتروژن و تراکم بوته بر عملکرد دانه و ماده خشک، کارآیی زراعی نیتروژن، کارآیی مصرف نیتروژن و بازیافت ظاهری نیتروژن ذرت دانه ای هیبرید سینگل کراس 704 در تابستان 1383 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان واقع در شهر ملاثانی اجرا گردید. این پژوهش متشکل از سه آزمایش هر یک به صورت کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی بود. در هر یک از آزمایش ها یک سطح تیمار آبیاری شامل آبیاری مطلوب، تنش ملایم خشکی و تنش شدید خشکی )به ترتیب آبیاری پس از تخلیه 30، 40 و 50 درصد ظرفیت زراعی خاک( اعمال گردید. تیمارهای آبیاری از مرحله چهار تا پنج برگی )مرحله استقرار گیاهچه( انجام شد و تا 10 روز پیش از رسیدگی فیزیولوژیک ادامه یافت. در هر آزمایش نیتروژن به عنوان تیمار اصلی دارای سه سطح کاربرد معادل 140، 180 و 220 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار و تراکم بوته نیز به عنوان تیمار فرعی دارای سه سطح 6، 7.5 و 9 بوته در متر مربع بودند. هر آزمایش دارای سه تکرار بود. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که تاثیر تنش خشکی، نیتروژن و تراکم بوته بر عملکرد دانه و ماده خشک، شاخص سطح برگ و محتوای نسبی آب برگ بلال معنی دار بود. با افزایش شدت تنش خشکی عملکرد دانه و ماده خشک، شاخص سطح برگ و محتوای نسبی آب برگ بلال کاهش یافت. تنش خشکی شدید در مقایسه با تیمار آبیاری مطلوب باعث کاهش عملکرد دانه به میزان تقریبی 40 درصد گردید. این کاهش بیشتر بدلیل کاهش تعداد دانه در بلال و وزن دانه بود. با افزایش کاربرد نیتروژن عملکرد دانه و ماده خشک افزایش یافت. عکس العمل عملکرد دانه و ماده خشک نسبت به افزایش تراکم مثبت بود. افزایش شدت تنش خشکی و افزایش مصرف نیتروژن موجب کاهش معنی دار کارآیی زراعی، کارآیی مصرف و بازیافت ظاهری نیتروژن گردید. عکس العمل این کارآیی ها نسبت به افزایش تراکم بوته مثبت بود. نتایج این پژوهش نشان داد که در شرایط مختلف رطوبتی، جهت افزایش کارآیی مصرف نهاده ها و کاهش هزینه ها، تناسب میان میزان مصرف نیتروژن و تراکم بوته ها با فراهمی آب در خاک الزامی است.

این آزمایش با هدف بررسی اثر کاربرد مقادیر مختلف نیتروژن و فسفر روی عملکرد بذر و انواع کارآیی مصرف عناصر غذایی در بذر پلی ژرم 7233 چغندرقند طی سه سال (80-1378) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اردبیل (آلاروق) اجرا شد. آزمایش به صورت فاکتوریل با دو عامل نیتروژن شامل چهار مقدار صفر (شاهد)، 100، 200 و 300 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار از منبع اوره و فسفر شامل سه سطح صفر (شاهد)، 100 و 200 کیلوگرم فسفر در هکتار از منبع سوپرفسفات تریپل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار به مورد اجرا گذاشته شد. هر کرت آزمایشی از هشت ردیف کاشت با فواصل 65سانتی متر به طول 10 متر تشکیل شد. سه گروه کارآیی عناصر غذایی شامل کارآیی زراعی، کارآیی فیزیولوژیک و کارآیی بازیافت ظاهری برآورد و در نهایت کارآیی مصرف نیتروژن و فسفر محاسبه شد. نتایج آزمایش نشان داد که مصرف نیتروژن و فسفر تاثیر معنی داری روی عملکرد خام و عملکرد بذر قابل فروش نداشت. این در حالی بود که نیتروژن در سطح احتمال یک درصد تاثیر معنی داری روی عملکرد بذر استاندارد قادر به جوانه زنی گذاشت، به نحوی که سطوح شاهد تا 200 کیلوگرم نیتروژن در هکتار، عملکرد بذر استاندارد قادر به جوانه زنی مشابهی از لحاظ آماری داشته و افزایش مصرف نیتروژن تا سطح 300 کیلوگرم در هکتار، با کاهش معنی دار عملکرد بذر همراه شد. در مقایسه با نیتروژن، مصرف فسفر نیز گرچه از کارآیی فیزیولوژیک بالاتر (به طور متوسط 269/1 کیلوگرم بر کیلوگرم) برخوردار بود اما به واسطه پایین بودن کارآیی بازیافت ظاهری (9/12 درصد) در مجموع، مصرف هر کیلوگرم فسفر به طور متوسط حدود 365/0، 590/0 و 460/0کیلوگرم به ترتیب بر عملکرد خام، بذر قابل فروش و بذر استاندارد قادر به جوانه زنی افزود. کارآیی فیزیولوژیک فسفر (269/1 کیلوگرم بر کیلوگرم) در مقایسه با نیتروژن (225/0کیلوگرم بر کیلوگرم) بیشتر بود. این در حالی بود که کارآیی بازیافت ظاهری نیتروژن (به طور متوسط 3/77 درصد) حدود شش برابر فسفر (9/12) بود.

به منظور بررسی واکنش رشد و رقابت گندم و خردل وحشی به سطوح نیتروژن، آزمایشی در سال زراعی 89-1388، در دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان در سی و شش کیلومتری شمال اهواز اجرا شد. گندم و خردل وحشی در یک آزمایش گلدانی با ترکیب های گندم خالص، خردل وحشی خالص و مخلوط گندم و خردل وحشی تحت سطوح مختلف نیتروژن شامل صفر، شصت، یکصد و بیست و یکصد و هشتاد کیلوگرم در هکتار قرار گرفتند. نتایج آزمایش نشان داد که عملکرد دانه، ماده خشک و تعداد سنبله گندم در شرایط بدون رقابت، با افزایش سطوح نیتروژن، به طور معنی داری افزایش یافتند. در حالی که، صفات یادشده گندم در هنگام رقابت با خردل وحشی در سطوح بالای نیتروژن کاهش معنی داری نشان دادند. درصد پروتئین کل بوته و دانه گندم، با افزایش نیتروژن تا سطح یکصد و بیست کیلوگرم افزایش یافت و پس از آن، تا سطح یکصد و هشتاد کیلوگرم نیتروژن در هکتار، ثابت ماند. در حالی که، این صفات در شرایط رقابت با خردل وحشی با مصرف یکصد و بیست تا یکصد وهشتاد کیلوگرم نیتروژن در هکتار، نه تنها افزایش نیافت، بلکه به طور معنی داری کاهش یافت. بیشترین بازیافت ظاهری نیتروژن با گندم به ترتیب در شرایط بدون علف هرز و مصرف یکصد و بیست کیلوگرم نیتروژن در هکتار و کمترین آن در حضور خردل وحشی و یکصد و هشتاد کیلوگرم نیتروژن در هکتار مشاهده شد. همچنین، نتایج نشان داد که بیشتر صفات اندازه گیری شده خردل وحشی در سطوح بالای نیتروژن بر خلاف گندم، تفاوت چندانی در شرایط رقابت و بدون رقابت نداشتند.

به منظور بررسی تاثیر منابع مختلف کودهای محتوی نیتروژن پایه، بر عملکرد، کار ایی نیتروژن (NUE) Nitrogen Use Efficiency و درصد بازیافت نیتروژن (NARF) Fraction Nitrogen Apparent Recovery، در گندم آبی(Triticum aestivum L.)، آزمایشی دو ساله در ایستگاه تحقیقات خاک و آب کرج از سال 1383 اجرا گردید. آزمایش در سال اول در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 6 تیمار و 3 تکرار انجام شد. تیمار اول (شاهد) شامل مصرف تمامی عناصر غذایی پر مصرف و کم مصرف - (ریزمغذی) منهای نیتروژن)؛ تیمار دوم=مصرف 150 کیلوگرم در هکتار نیتروژن از منبع اوره به عرف گندمکاران پیشرو (سه بار سرک اوره)؛ تیمار سوم=یک سوم نیتروژن از منبع اوره با پوشش گوگردی(SCU)  به صورت پایه + دو سرک اوره؛ تیمار چهارم=مصرف تمام 150 کیلوگرم نیتروژن به صورت پایه از منبع SCU؛ تیمار پنجم=مصرف 150 کیلوگرم در هکتار نیتروژن از منبع اوره در دو سرک اوره (عرف زارعین معمولی) و تیمار ششم=یک سوم نیتروژن از منبع کود کامل پرمصرف به صورت پایه+دو سرک اوره انجام شد. پس از بررسی نتایج سال اول، مقادیر عناصر غذایی مازاد موجود در کودهای کامل پرمصرف (فسفر، پتاسیم و روی) و  SCU(گوگرد) تامین، مقدار نیتروژن مصرفی تا 180 کیلوگرم در هکتار افزایش داده شد و هفت تیمار به شرح تیمار اول=شاهد؛ تیمار دوم=دو سرک اوره؛ تیمار سوم=سه سرک اوره؛ تیمار چهارم=پنج سرک اوره با آب آبیاری؛ تیمار پنجم=اوره پایه زیر بذر+چهار سرک اوره؛ تیمار ششم=اوره پایه از منبع +SCU چهار سرک اوره و تیمار هفتم=اوره پایه از منبع کود کامل پرمصرف+چهار سرک اوره اعمال گردید. پس از عملیات آماده سازی زمین، طرح پیاده گردید. سایر کودهای مورد نیاز بر اساس آزمون خاک تامین شد. نتایج حاصله در سال اول نشان داد، عملکرد دانه در تیمارهای دوم و ششم (5145 و 5067 کیلوگرم در هکتار) در مقایسه با شاهد (3068 کیلوگرم در هکتار) به طور معنی داری در سطح یک درصد افزایش یافت. NUE (13.8 و 13.2 کیلوگرم در کیلوگرم) و NARF (41.2 و 38.2 درصد) نیز در این دو تیمار در گروه برتر قرار گرفتند. در سال دوم، بیشترین عملکرد (6335 کیلوگرم در هکتار)، کارایی (16.2 کیلوگرم در کیلوگرم) و بازیافت نیتروژن (50 درصد) در تیمار ششم مشاهده شد. علت افزایش عملکرد،NUE  و NARF در سال دوم آزمایش عمدتا مربوط به جایگزینی SCU و کود کامل پرمصرف با اوره پایه، افزایش مقدار نیتروژن و تعداد دفعات تقسیط بود. بازده اقتصادی برای هر دو سال محاسبه و همین تیمارها در گروه برتر قرار گرفته و میانگین آنها بدون اعمال هرگونه یارانه به ترتیب 14، 8 و 4 گردید. به رغم آن که بازده اقتصادی تیمار دوم بیشترین بود. لیکن به دلایل متعددی از جمله افزایش عملکرد هکتاری دانه گندم، افزایش NUE و NARF، ذخیره سازی عناصر غذایی بیشتر در خاک ذخیره سازی، جلوگیری از هدررفت (آبشویی و تصعید) نیتروژن و حفظ محیط زیست، جایگزینی یک سوم اوره مصرفی (قبل از کاشت) با کود کامل پرمصرف و یا SCU مورد تایید قرار گرفت. بنابراین، اجرائی نمودن نتایج حاصله در چند استان گندم خیز کشور، توصیه می گردد.

به منظور تعیین مناسب ترین تناوب دو گانه گندم از نظر کارآیی زراعی نیتروژن، آزمایشی در طی سال های زراعی 87-1385 در شرایط اقلیم سرد خراسان انجام شد. این آزمایش به صورت کرت های دو بار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به اجرا در آمد. تناوب زراعی به عنوان عامل اصلی در پنج سطح (1- گندم: گندم 2- سیب زمینی: گندم 3- ذرت سیلویی: گندم 4- شبدر برسیم: گندم 5- چغندر قند: گندم) و کود نیتروژنه برای تمامی گیاهان پیش کاشت گندم به عنوان عامل فرعی در چهار سطح (1- بدون مصرف نیتروژن 2- مصرف نیتروژن 50% کمتر از توصیه کودی 3- مصرف نیتروژن به میزان توصیه کودی 4- مصرف نیتروژن 50% بیشتر از توصیه کودی) و برگشت بقایای محصول پیش کاشت گندم به خاک به عنوان عامل فرعی فرعی با دو سطح (1- بدون برگشت بقایای گیاهی 2- برگشت 50% بقایای به جا مانده از محصول پیش کاشت) در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که تناوب زراعی و میزان نیتروژن مصرفی تاثیر معنی داری بر عملکرد کل، جذب کل نیتروژن، کارآیی زراعی، کارآیی فیزیولوژیکی، کارآیی بازیافت و شاخص برداشت نیتروژن داشت. در تناوب ذرت: گندم بیشترین کارآیی زراعی، کارآیی فیزیولوژیک کارآیی بازیافت و شاخص برداشت نیتروژن مشاهده شد در حالی که تناوب چغندرقند: گندم کمترین کارآیی زراعی، کارآیی فیزیولوژیک و شاخص برداشت نیتروژن را نشان داد. علت برتری تناوب ذرت: گندم نسبت به سایر تناوب ها، افزایش کارآیی فیزیولوژیک نیتروژن در این تناوب بود. افزایش مصرف نیتروژن منجر به کاهش کارآیی زراعی، کارآیی فیزیولوژیک و کارآیی بازیافت نیتروژن شد. برگشت بقایای محصول پیش کاشت گندم تاثیر معنی داری بر کارآیی زراعی و کارآیی بازیافت نیتروژن نداشت اما کارآیی فیزیولوژیک نیتروژن را اندکی کاهش داد.